Elkaar helpen is de toekomst

De vergrijzing heeft een steeds grotere impact op de zorg en daardoor ook op onze maatschappij. De zorgbehoefte stijgt als een raket. Tegelijkertijd is er een groeiend tekort aan zorgmedewerkers. Hierdoor neemt de druk op mantelzorgers toe. Het is daarom van groot belang om alternatieven te vinden voor de zorg. Yvonne Moonemans, innovatiemanager bij De Zorggroep, deed onderzoek naar zelfredzaamheid in en met de wijk. Positieve Gezondheid speelde hierin een grote rol en bracht diepgang. De goede resultaten spreken voor zich.

Dat is de toekomst: elkaar helpen
Het onderzoek vond plaats in de wijk De Nieuwe Munt in Tegelen. Daar wonen en leven mensen met en zonder zorgbehoefte met en door elkaar. Studenten, gezinnen, singles, maar dus ook mensen met een zorgbehoefte. De zorg gaat hier naar de mensen in plaats van de mensen naar de zorg. “De Zorggroep huurt in de Nieuwe Munt woningen. Van de 237 woningen hebben wij er 100 een onzichtbaar label gegeven. Je ziet aan de buitenkant dus niet dat het zorgwoningen zijn. Dat werkt heel goed. Waar we wel voor moeten waken - nu de zorg alsmaar toeneemt – is dat niet álle woningen voor zorgvragers gebruikt worden. Dan heb je niet meer de wijk zoals we die voor ogen hebben. Dan zijn er minder mogelijkheden voor burenhulp. Als er veel mensen naast elkaar wonen die hulpbehoevend zijn, is elkaar helpen in veel gevallen lastiger. En dat is juist de toekomst: elkaar helpen. Hiermee krijgen we de hulp in de toekomst die we nodig hebben.”

Waarom dit onderzoek?
Er is steeds meer zorg nodig. En met de schaarste aan zorgmedewerkers komt er meer en meer werk te liggen bij de mantelzorgers. De druk neemt toe. Terwijl het aantal mantelzorgers juist afneemt. “Waar er nu nog 15 potentiële mantelzorgers voor elke 65-plusser klaarstaan, loopt dit in 2040 terug naar vijf. En 10% van de mantelzorgers is al overbelast. Waar moet dat naartoe als daar nog meer zorg komt te liggen? Daarnaast is het zo, dat ouderen vaker alleen wonen en de toekomstige ouderen gemiddeld minder kinderen hebben dan nu. Daarmee neemt de groep mantelzorgers die zorg bieden vanuit de familiaire band af. Dat is echt een probleem. Wij hebben onderzocht of hier een alternatief voor is. Een alternatief vanuit de vitale wijk waarbij je met elkaar en voor elkaar zorgt. Vanuit die gedachte is het onderzoek gestart. Het fijne van dit onderzoek is trouwens dat we meteen met de verbeteringen aan de slag zijn gegaan.”

Dan komt Positieve Gezondheid om de hoek 
De wijk laten aansluiten bij de behoeften van de bewoners, is een volgende uitdaging. Hiervoor zijn bewoners geïnterviewd. “Maar de grote vraag was: hoe bereik je de diepgang die we zo nodig hebben? Positieve Gezondheid is hierbij een grote hulp geweest. Wij hebben gekeken naar de zelfredzaamheid op alle zes de domeinen van Positieve Gezondheid. De vragen aan de hand van het spinnenweb waren heel breed. Zonder dit model hadden we ons meer gericht op lichaamsfuncties en het zelfstandig uitvoeren van taken. Nu ging het ook over de andere domeinen, zoals zingeving, mentaal welbevinden, mee kunnen doen. Interessant om te ervaren was dat de verschillende domeinen veel effect hadden op elkaar. De bewoners benoemden namelijk maar weinig hun beperkte lichaamsfuncties. Maar wel de effecten die deze hebben op bijvoorbeeld hun zelfstandigheid of meedoen met activiteiten.”

Niemand wil alleen maar vragen
Wat erg opviel was dat de meeste mensen bereid zijn om elkaar te helpen. Alle mensen die Yvonne en haar collega’s spraken, hebben vrijwilligerswerk gedaan of deden het nog. “Iemand van 90 zei: ‘Niemand vraagt mij wat. Ik wil ook nog wat betekenen. Ik kan prima met mensen in gesprek gaan.’ En dat klopt natuurlijk. Iedereen heeft iets te halen en te brengen. Niemand wil alleen maar vragen. Je wilt ook graag iets teruggeven aan een ander. In de vorm van een wederdienst of als dat niet kan door bijvoorbeeld het sturen van een bloemetje of kaartje. En daarvoor is een winkeltje in de buurt belangrijk. Zodat mensen zélf dat bloemetje kunnen regelen en niet ook daarvoor in een afhankelijkheidspositie blijven zitten. Ook wilden mensen meer met elkaar verbinden. Zij bleken elkaar nog niet goed genoeg te kennen. Dan is het voor velen lastig om hulp te vragen of aan te bieden. Wij wilden die verbinding van de grond krijgen. Dit hebben we in een droom geformuleerd. En het was mooi om te zien dat er veel energie en betrokkenheid is om dit op te pakken.”

Behoefte aan gezamenlijke activiteiten
In de analyse heeft Yvonne ook Positieve Gezondheid gebruikt. Alle uitspraken heeft zij in persona’s gezet. Deze zijn vervolgens verdeeld over de verschillende domeinen. Met de belangrijkste inzichten is de onderzoeksgroep toen het eerste aan de slag gegaan. “Er is veel behoefte aan en animo voor gezamenlijke activiteiten. Dat is een mooie beweging. Wel zijn iedere keer dezelfde mensen de kartrekkers. Dat komt ook mede door het vele verloop. Wij kijken nu samen met woningcorporatie Antares of we - voordat mensen er komen wonen - afspraken kunnen maken met huurders dat zij iets teruggeven aan de wijk. Dat heb je in deze wijk echt nodig.”

Positief voor de toekomst
Deze werkwijze en de processen kunnen ook in andere wijken doorgevoerd worden. “Het onderzoek is al meer dan 120 keer opgevraagd bij ons. Het leeft erg. En ik heb ook al reacties gekregen dat er nu al resultaten behaald zijn. Dat vind ik mooi. En is heel positief voor de toekomst van ons allemaal.”